بدن برزخی
| معاد |
بدن برزَخی یا جسم برزخی بدنی که روح انسان پس از مرگ (در عالم برزخ) به آن منتقل می‌شود و در آن عذاب می‌شود یا پاداش می‌گیرد. متکلمان مسلمان و شیعه در چیستی این بدن اختلاف دارند و گاهی آن را عین بدن دنیایی و گاهی آن را مثالی می‌دانند که خواص ماده از قبیل جِرم، وزن، رنگ و ابعاد را ندارد. برخی معتقدند روح پس از مرگ دوباره به بدن ملحق شده و انسان با جسم دنیایی خود وارد برزخ می‌شود.
چیستی بدن برزخی
انسان موجودی مرکب از روح و بدن خاکی است که پس از مرگ، روح انسان در بدن برزخی قرار می‌گیرد. نظریه‌های متفاوتی درباره چگونگی بدن برزخی وجود دارد که مهم‌ترین عبارتند از:
بدن مثالی
به باور مشهور، روح انسان بعد از مرگ و قبض روح، در قالب بدن مثالی قرار می‌گیرد. بدن مثالی از لحاظ شکل و شمایل مانند بدن دنیایی انسان است؛ ولی ماده و خواص ماده از قبیل جِرم و وزن را ندارد. جسم برزخی از اجسامی که در جهان وجود دارد، لطیف‌تر است. اندیشمندان اسلامی بدن برزخی را به اَشباح و صوری که انسان در ذهن خود یا در خواب می‌بیند، تشبیه کرده‌اند. برخی معتقدند فرشتگان نیز دارای بدن مثالی هستند. طبق این نظریه فشار قبر بر بدن مثالی وارد می‌شود.
ملاصدرا، ابن سینا، غزالی، ابن عربی و شیخ بهائی را می‌توان از جمله طرفدران این نظریه نامید. علامه مجلسی با تاکید بر اینکه بدن مثالی در روایات معتبر آمده، آن را پذیرفته است. همچنین علمای معاصر ازجمله امام خمینی و آیه الله سبحانی این نظریه را معتبر دانسته‌اند. آیة الله شاه آبادی نیز معتقد است رجعت انسان با بدن مثالی او صورت می‌گیرد.
بدن دنیایی
برخی معتقدند روح انسان، پس از مرگ در برزخ، دوباره به بدن او ملحق می‌شود. خواه این بدن برزخی، عین بدن دنیایی انسان یا بخشی از اجزاء آن باشد. بنابر این نظریه، فشار قبر و سؤال نکیر و منکر، با این بدن دنیایی درک می‌شود. برخی اشکال کرده‌اند این نظریه نسبت به بدن‌های از بین رفته در قبر یا خاکسترشده توضیحی ندارد.
برخی نیز معتقدند که هویت و شخصیت انسان هم به نفس و هم به بدن خاکی اوست. اینان بر این باورند که انسان در برزخ، هم بدن مثالی و هم بدن دنیایی دارد. مسائلی چون عذاب قبر، فشارقبر و سؤال نکیرومنکر با بدن دنیایی انسان و ادامه زندگی او با بدن مثالی‌اش خواهد بود. طبق بعضی ازاحادیث اهل سنت روح انسان بعد از مرگ در بدن پرندگان می‌رود. این نظریه از طرف امام صادق(ع) مردود شمرده شده است.
پانویس
- ↑ محسنی دایکندی، برزخ و معاد از دیدگاه قرآن و روایات، انتشارات مجمع جهانی شیعه شناسی، ص۲۹-۳۰.
- ↑ برای مطالعه بیشتر، رک: ملایری، «نظریه‌های بدن برزخی»، ۱۳۸۹ش.
- ↑ ملایری، «نظریه‌های بدن برزخی»، ۱۳۸۹ش، ص۱۱۴.
- ↑ صفرعلیپور، معاد استدلالی، ۱۳۷۶ش، ص۴۵.
- ↑ سبحانی، منشور جاوید، ۱۳۸۳ش، ج۱۰، ص۲۲۳.
- ↑ سبحانی، منشور جاوید، ۱۳۸۳ش، ج۱۰، ص۲۲۴.
- ↑ ابراهیمی دینانی، «برزخ»، ج۱۱، ۱۳۸۱ش، ص۷۰۱.
- ↑ ملایری، «نظریه‌های بدن برزخی»، ص۱۱۴.
- ↑ علامه مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۶، ص۲۷۱.
- ↑ سبحانی، منشور جاوید، ۱۳۸۳ش، ج۵، ص۱۹۱.
- ↑ محمدی، «فلسفه رجعت از منظر آیةالله شاه آبادی»، ۱۳۹۴ش، ص۸۵.
- ↑ سید مرتضی، الذخیرة فی علم الکلام، ۱۴۱۱ق، ص۵۲۹؛ حمصی رازی، المنقذ من التقلید، ۱۴۱۲ق، ج۲، ص۱۹۸.
- ↑ ملایری، «نظریه‌های بدن برزخی»، ص۱۱۰.
- ↑ ملایری، «نظریه‌های بدن برزخی»، ۱۳۸۹ش، ص۱۱۶.
- ↑ علامه مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۶، ص۶۴.
- ↑ علامه مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۶، ص۲۶۹.
منابع
- ابراهیمی دینانی، غلامحسین، «برزخ»، در دائرة المعارف بزرگ اسلامی، تهران، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ۱۳۸۱ش.
- سبحانی تبریزی، جعفر، منشور جاوید، قم، چاپ چهارم، موسسه امام صادق(ع)، ۱۳۸۱ش.
- سید مرتضی، علی بن حسین، الذخیرة فی علم الکلام، قم، چاپ سوم، موسسة النشر الإسلامی، ۱۴۳۱ق.
- صفرعلیپور، حشمت الله، و عبدالله ابراهیم‌زاده، معاد استدلالی، تهران، بی جا، ۱۳۷۶ش.
- حمصی رازی، سدید الدین، المنقذ من التقلید، قم، چاپ اول، موسسة النشر الاسلامی، ۱۴۱۲ق.
- علامه مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، بیروت، موسسه الوفا، ۱۴۰۳ق.
- محمدی، بهزاد، «فلسفه رجعت از منظر آیةالله شاه آبادی»، در مجله اندیشه نوین دینی، قم، نهاد رهبری در دانشگاه‌ها، تابستان ۱۳۹۴ش.
- ملایری، موسی، «نظریه‌های بدن برزخی»، در مجله پژوهش دینی، تهران، انجمن علوم قرآن و حدیث، پاییز و زمستان ۱۳۸۹ش.
پیوند به بیرون
- ، موسی ملایری، درمجله پژوهش دینی، زمستان ۱۳۸۹ش.